NEEDE – Op een schaduwrijke plek naast de oude dorpskerk van Neede staat het borstbeeld van een man met halflang haar tot op zijn schouders en een smal gezicht. Het is een eerbetoon aan de dichter en predikant Willem Sluiter. Hij is in 1627 geboren in Neede. Vier maanden nadat hij het levenslicht zag, omsingelde het Nederlandse leger de vestingstad Groenlo. De Tachtigjarige Oorlog tegen Spanje was nog in volle gang en de vijandelijke legers zouden de Achterhoek nog vaak teisteren tijdens het leven van Willem Sluiter. Toch zijn dit zijn beroemdste dichtregels: “Waar iemand duisent vreugden soek, mijn vreugd is in dees achter-hoek.”
Borstbeeld van Willem Sluiter in Neede. – Foto: Omroep Gelderland
Hoewel deze woorden een positieve indruk lijken te geven over het leven in zijn geboortestreek was de waarheid heel anders. Conservator Godfried Nijs van het Nationaal Museum Tachtigjarige Oorlog in Groenlo vertelt dat veel Achterhoekers in de zeventiende eeuw hun hele leven moesten vrezen voor oorlog en geweld. “Wij weten dat het Nederlandse leger in 1627 Groenlo definitief veroverde, maar dat wisten de mensen op dat moment niet. Er trokken Spaanse troepen plunderend rond tussen Eibergen en Neede. In 1666 viel de bisschop van Munster de Achterhoek met een leger binnen en in 1672 opnieuw. Hij verjoeg de protestanten zoals Willem Sluiter.”
Zijn beroemdste regels met de termen ‘achter-hoek’ schreef Willem Sluiter in 1668. Dat is precies tussen twee invallen van de bisschop van Munster met zijn leger in het oosten van Gelderland. De dichter en predikant overleed tijdens zijn vlucht een jaar later in de Overijsselse hoofdstad Zwolle.
Poëzie voor een breed publiek
Na zijn studie theologie in Utrecht werd Sluiter predikant in Eibergen. Hier bleef hij het grootste deel van zijn leven werkzaam. Zijn werk kenmerkt zich door een combinatie van vrome ernst en een diepe liefde voor de natuur en het eenvoudige boerenleven.
Sluiter schreef zowel geestelijke als wereldlijke gedichten. Zijn bekendste werk is Psalmen en geestelijke liederen, een bundel die vaak werd herdrukt en gebruikt in huiselijke kring. Zijn poëzie is eenvoudig van taal, maar rijk aan inhoud. Zo wist hij op toegankelijke wijze geloofszaken te verwoorden voor een breed publiek.
Grootste collectie ter wereld
Vanwege zijn grote populariteit is Willem Sluiter lang gezien als de naamgever van de Achterhoek. In zijn tijd stond de regio bekend als het Graafschap Zutphen. Toch is er geen direct verband tussen de beroemde dichtregels van Sluiter en de huidige naam voor het oosten van Gelderland, legt Marjo van Nes uit.
Nes beheert de grootste collectie publicaties van Willem Sluiter ter wereld in museum De Scheper in Eibergen. “Sluiter heeft deze regels genoemd in zijn bundel Buitenleven, maar hij bedoelde eigenlijk het knusse hoekje waar hij zelf woonde. Misschien alleen zijn werkkamer of hooguit de regio waar hij woonde tussen Neede en Eibergen.”
Inspiratiebron
Vanaf de negentiende eeuw verdwijnt de benaming graafschap Zutphen. Langzaam maar zeker komt daar de regionaam Achterhoek voor terug. Dat gebeurt zonder directe verwijzing naar het gedicht van Willem Sluiter. Toch is het mogelijk dat de regels van Sluiter indirect een inspiratiebron zijn geweest voor inwoners van oostelijk Gelderland die de Achterhoek gebruikten als geuzennaam.
Sluiter staat in een langere traditie van kunstenaars die een lofzang uitten over de eenvoud en natuurschoon van de regio. Van Willem Sluiter tot Bennie Jolink verwoorden ze een gevoel van gepaste trots op hun geboortestreek.
Ridders van Gelre is het geschiedenisplatform van Omroep Gelderland. Hier volg je het laatste nieuws over de Gelderse historie! Kijk op riddersvangelre.nl
Tip: iedere zaterdag organiseert Ridder René een exclusieve gratis rondleiding op een bijzondere locatie. Op bovenstaande pagina vind je een agenda met waar en wanneer je kunt langskomen.
Geschreven door Rene Arendsen
Mail ons!
Heb jij een tip of opmerking? Mail naar de redactie: redactie@1achterhoek.nl.